TERİMLER SÖZLÜĞÜ

Atık: Çevrede başkalaşmaya yol açacak miktarda çevreye boşaltılan, sıvı, katı, gaz ya da radyoaktif istenmeyen her tür madde.

Atığın yeniden işlenmesi: Yeniden kullanmak amacıyla atık maddelerin toplanması ve işleme tabi tutulması; kağıdın, camın, alüminyumun ve plastiğin yeniden işlenmesi gibi.

Biyokütle Enerjisi: Bir biokütledeki organik atıklar, bitkiler yâda ağaç gibi organik maddelerden üretilen enerji.

Biyolojik Çeşitlilik: Organizmaların çeşitlerinin alan ya da hacim birimi başına sayısı; belli bir zamanda belli bir yerdeki türlerin bileşimi.

Çevresel Etki Değerlemesi: Yeni gelişme ve projelerin çevreye olabilecek sürekli ya da geçici potansiyel etkilerinin, sosyal sonuçları ve alternatif çözümleri de içine alacak biçimde analizi ve değerlendirilmesi.

Çöp Islahı: Katı atığın yararlı ürün haline getirilmesi.

Ekoloji: Organizmaların birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkileri inceleyen bilim dalı.

Ekosistem: Birbirleri ile ve cansız ortamla ilişki içinde olan kendi içinde yeterli bitki ve hayvan topluluğu.

Emisyon: Gaz ya da gaz ve partikül karışımlarının atmosfere verilmesi.

Enerji Verimliliği: Binalarda yaşam standardı ve hizmet kalitesinin, endüstriyel işletmelerde ise üretim kalitesi ve miktarının düşüşüne yol açmadan, birim hizmet veya ürün miktarı başına enerji tüketiminin azaltılmasıdır.

Fosil yakıtlar: Kömür, petrol, doğal gaz vb. gibi doğal organik yakıtların tümü. Fosil yakıtlar bitki ve hayvan maddesinin milyonlarca yıl boyunca toprak altında ayrışmasından oluşur.

Güneş Enerjisi: Güneşin sahip olduğu sonsuz enerjiden yararlanmak için çeşitli teknolojiler geliştirilmiştir. Güneş enerjisi sistemleri çevreye zararlı gazlar vermeyen, tükenmeyen bir enerji türüdür. Çevreye zarar vermediği, tükenmeyen ve çok ucuz bir enerji kaynağı olduğu için güneş enerjisinin kullanımı gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır

İklim sistemi (Climate system): Hava küre (atmosfer), su küre (hidrosfer), buz küre (kırayosfer), taş küre (litosfer) ve yaşam küre (biyosfer) olarak adlandırılan başlıca beş bileşeni bulunan ve bu bileşenler arasındaki karşılıklı etkileşimleri de içeren çok karmaşık bir sistem. İklim sistemi, zaman içinde kendi iç dinamiklerinin etkisiyle ve volkanik püskürmeler, güneş etkinliklerindeki değişimler, atmosferin bileşimindeki değişiklikler ve arazi kullanımı değişiklikleri gibi insanın yolaçtığı ışınımsal zorlamalar yüzünden değişime uğrar.

Karbondioksit: Hem doğal yollardan oluşan hem de fosil yakıtların ve biyokütlenin yakılması, arazi kullanımı değişiklikleri, çimento üretimi ve sanayi süreçleri gibi insan etkinlikleri sonucunda üretilen bir sera gazı. CO2, Yerküre’nin ışınım dengesini etkileyen en önemli insan kaynaklı sera gazıdır. CO2, öteki sera gazlarının ışınımsal denge ve buna bağlı olarak da iklim üzerindeki etkilerini ölçmek ve nesnel olarak karşılaştırmak için kullanılan referans gazdır. Bu yüzden de, karbondioksitin Küresel Isınma Potansiyeli 1’dir.

Karbon ayakizi: Birim karbondioksit cinsinden ölçülen kurum veya bireylerin ulaşım, ısınma, elektrik tüketimi v.b faaliyetlerinden kaynaklanan toplam sera gazı emisyon miktarıdır.

Karbon dioksit eş değeri CO2-e: Bir sera gazının ışıma kuvvetinin karbon dioksit ile karşılaştırılmasında kullanılan birim

Karbon kredisi: 2005 yılında yürürlüğe giren ve günümüzde 181 ülkenin onaylayarak taraf olduğu Kyoto Protokolü, 40 gelişmiş ülkenin sera gazı salınımlarını belirli limitlerle sınırlayarak bu gazlara ticari bir değer kazandırmıştır. Protokol’ün belirlemiş olduğu ulusal kotalarını aşmak istemeyen ülkelerin yanı sıra Avrupa Birliği Salınım Ticareti Tasarısı’na tabi olan endüstriyel kuruluşlar ve çevresel duyarlılıklarını göstermek isteyen firmalar da dünya üzerindeki sera gazı azaltımı sağlayan projeleri belgeleyen kredi sertifikasyonlarını satın almak suretiyle bu projelerin destekçisi olmuşlardır. Türkiye gibi Kyoto Protokolü’ne taraf olmayan ülkelerde ise sera gazı salınımını azaltan projeler gönüllü salınım azaltımı olarak değerlendirilmekte ve buna göre kredi sertifikasyonları yapılmaktadır. Bu kredi sertifikasyonları verilirken projelerin sağlamış olduğu sera gazı azaltımı için 1 ton karbondioksit baz birim olarak kabul edildiği ve farklı sera gazları birbirleri cinsinden hesaplanırken karbondioksit ölçüm birimi olarak kullanıldığından yaygın olarak karbon kredisi olarak adlandırılmaktadır. Kredi sertifikasyonlarının alınması; gerçekleştirilen emisyon azaltımına yönelik zor ve karmaşık olarak nitelendirilebilecek planlama, başvuru, kayıt, onay ve takip süreçleri ile birlikte proje geliştirme faaliyetinin başarıyla tamamlanmasını gerektirir. Bu krediler dünya çapında ticari olarak alınıp satılmakta ve hızla büyüyen bir pazar yaratmaktadır.

Küresel ısınma potansiyeli: Belirli bir zaman aralığında, belirli bir seragazının eşdeğer karbon dioksit cinsinden kütleye dayalı ışıma kuvvet etkisini tanımlama faktörü.

Seragazı: Atmosferde sera etkisinin oluşumunu ve sürekliliğini sağlayan, hem doğal oluşumlu, hem de çeşitli insan etkinliklerinden kaynaklanan ışınımsal olarak etkin gaz. Sera gazları, yeryüzünden, atmosferden ve bulutlardan salınan kızılötesi ışınım spektrumu içersinde yer alan belirli dalga uzunluklarındaki ışınımı emer ve yeniden salar. Gazların bu özelliği, sera etkisine neden olur. Su buharı (H2O), karbondioksit (CO2), diazot monoksit (N2O), metan (CH4) ve ozon (O3), Yerküre atmosferindeki en önemli birincil sera gazlarıdır.

Seragazı emisyonu: Belirli bir sürede atmosfere salınan sera gazlarından birisinin toplam kütlesi

Seragazı yutağı: Seragazlarından herhangi birisini atmosferden uzaklaştıran fiziksel birim veya proses.

Rüzgar Enerjisi: Rüzgar enerjisinin kaynağı güneştir. Güneş enerjisinin karaları, denizleri ve atmosferi her yerde aynı derecede ısıtmamasından dolayı oluşan sıcaklık ve basınç farkları rüzgarı yaratmaktadır. Rüzgar, yüksek basınç alanından alçak basınç alanına yer değiştiren havanın dünya yüzeyine göre bağıl hareketidir. Rüzgar enerjisinde rüzgarın hızı, yönü ve esme saat sayısı gibi özellikleri değerlendirilir. Rüzgarın hızı yükseklikle, gücü ise hızının küpü ile orantılı olarak artar. Rüzgar enerjisinden elektrik üretimi, seçilecek bölgenin meteorolojik özelliklerine ve kullanılacak türbinin tasarımına bağlıdır.

Sürdürülebilir Kalkınma: Doğal kaynakları tüketmeden bizden sonra gelecek nesillerin de varlığını sürdürmesine olanak tanıyacak şekilde bugünün toplum düzeni, yaşam standartları ve iş modellerinin tanımlanmasıdır. Doğal kaynakların etken kullanımından iklim değişikliğine, temiz suya erişimden yoksulluğun ve açlığın önlenmesine kadar tüm küresel problemlerin ele alınmasını ifade etmektedir.

Yenilenebilir Enerji: Yenilenebilir enerji, sürekli devam eden doğal süreçlerde var olan enerji akışından elde edilen enerji türüdür. Yenilenebilir enerji kaynaklarının en büyük özellikleri, karbondioksit emisyonlarını azaltarak, çevrenin korunmasına yardımcı olmaları, yerli kaynaklar oldukları için enerjide dışa bağımlılığın azalmasına ve istihdamın artmasına katkıda bulunmaları ve kamuoyundan yaygın ve güçlü destek almasıdır.